Poza terminologią medyczną, współcześnie najczęściej stosujemy definicję mówiącą, że spektrum autyzmu przejawia się odmiennym od typowego sposobem przetwarzania informacji i postrzeganiem świata. Samo określenie „spektrum autyzmu” najlepiej podkreśla różnorodność osób neurodywergentnych zaliczanych do tej grupy, która jest niejednorodna pod względem nasilenia indywidualnych cech.
Warto wiedzieć:
- Kiedy chcemy zobrazować pojedynczą osobę w spektrum autyzmu nieprawidłowym jest przedstawianie jej specyfiki za pomocą linii („mniej” lub „bardziej autystyczna” czy „wysoko” lub „nisko funkcjonująca”). Dziś właściwym jest pokazywanie zbioru cech osoby autystycznej na kole, na którym jedna osoba będzie miała większe natężenie pewnych cech (np. trudności w obszarze komunikacji czy motoryki), a mniejsze innych i to jest zupełnie naturalne. Funkcjonowanie człowieka jest odrębną zmienną, na którą wpływają inne okoliczności, niż natężenie cech czy ewentualne współwystępujące diagnozy.
- U osób w spektrum autyzmu mogą (nie muszą) współwystępować dodatkowe kondycje, nazywane często niepełnosprawnościami sprzężonymi i są to np.: niepełnosprawność intelektualna, epilepsja, ADHD, kryzys zdrowia psychicznego oraz każda inna trudność dotycząca funkcjonowania narządów ruchu, słuchu, wzroku.
- Spektrum autyzmu nie dotyczy tylko dzieci i płci męskiej. W przekazie medialnym możemy spotkać się ze zwrotem „dzieci z autyzmem”, w połączeniu z wizerunkiem chłopca z niebieskim balonem 😉 Spektrum autyzmu dotyczy każdego wieku, ponieważ jest to zespół cech rozwojowych determinujących funkcjonowanie człowieka w całym okresie życia. Osoby autystyczne to ludzie w różnym wieku, różnej płci. Bywają specjalistami w wielu dziedzinach, a ich cechy autystyczne mogą̨ być niewidoczne dla odbiorcy w pierwszym kontakcie.
- Sam fakt bycia osobą w spektrum autyzmu nie oznacza, że dana osoba potrzebuje wsparcia czy jest osobą z orzeczeniem o niepełnosprawności. Nie każda osoba w spektrum autyzmu ma potrzebę, by dzielić się swoją diagnozą z innymi i przede wszystkim nie ma takiego obowiązku.
Warto zapamiętać, że jeśli znamy jedną osobę w spektrum autyzmu, to znamy dokładnie jedną osobę w spektrum. Każdy człowiek jest inny, w tym każda osoba w spektrum jest inna.
„Wreszcie, obecny stan rzeczy to neuroróżnorodność w pracy i szkole. To nie tylko koncepcja czy cel. Jeden z ośmiu pracowników w Twojej firmie jest obecnie neurodywergentny. Jeden na ośmiu klientów, z którymi masz do czynienia, również jest neurodywergentny, podobnie jak jeden na ośmiu Twoich sąsiadów. Jednak prawdopodobnie nie potrafisz zidentyfikować większości z tych osób. Ich neurologia jest dla ciebie niewidoczna, tak samo jak twoja dla nich.”
John Elder Robinson / Neurodiversity Programming Needs a Reset. A Personal Perspective: It’s time for a paradigm shift on neurodiversity. / Psychology Today / 2024
Agnieszka Warszawa - dyrektor naukowy i współzałożyciel Institutum Investigationis Scovorodianum – międzynarodowej, niezależnej organizacji badawczo-naukowej oraz Gabinetów IWT (Indywidualne Wsparcie Terapeutyczne). Terapeuta, logoterapeuta, asystent w PZP, specjalista w zakresie wsparcia terapeutycznego osób dorosłych w spektrum autyzmu i ich rodzin, konsultant w nurcie Transkulturowej Psychoterapii Pozytywnej. Z Fundacją Kulawa Warszawa współpracuje w obszarze dostępności oraz savoir-vivre wobec osób z neuroróżnorodnością. Współpracuje także doradczo z licznymi organizacjami, uczelniami oraz samorzecznikami (self-advocacy). Uczestnik licznych kampanii społecznych, mających na celu podnoszenie świadomości społecznej, m. in. o roli i znaczeniu neurodywergencji. Autor, prelegent licznych konferencji naukowych i popularnonaukowych z obszaru funkcjonowania osób autystycznych.